Karadeniz’de sondaj faaliyetleri gerçekleştirecek Türkiye’nin ilk yerli sondaj gemisi “Fatih”in 29 Mayıs’ta çıkacağı sefer öncesi son hazırlıklar tamamlandı.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının 229 metre uzunluğunda, 36 metre genişliğinde ve 51 bin 283 groston ağırlığındaki sondaj gemisi Fatih, Karadeniz’de sondaj faaliyetleri gerçekleştirmek üzere İstanbul’un fethinin 567. yıl dönümü olan 29 Mayıs’ta sefere çıkacak.
TPAO, Karadeniz’de, 2004-2011 yıllarında yoğun bir sismik program gerçekleştirirken elde edilen veriler sonucunda yabancı şirketlerle ortaklıklar kurdu. Bu ortaklıklar sonucunda Karadeniz’de 5 adedi ultra derin deniz sondajı olmak üzere toplam 28 kuyu açtı. Ultra derin deniz sondajlarının iki tanesinin operatörlüğünü de yapan TPAO, dünyada ultra derin denizlerde bu işi yapabilen 12 büyük şirketten birisi oldu.
Karadeniz karasularımızda ilk kuyular 1971 yılında kazılan Karadeniz-1 ve İğneada-1 kuyularıdır. 5 bin 645 metre ile Karadeniz’in en derin kuyusu Sürmene-1 ve 5 bin 272 metre ile Kastamonu-1 kuyularıdır.
Yapılan araştırmalar sonucunda Karadeniz’in petrol açısından dünyanın 4. büyük, doğal gaz açısından ise 3. büyük rezerv merkezi olan Kuzey Denizi’ne benzerlik gösterdiği belirtiliyor.
Karadeniz Sahası
Türkiye’nin 2018’de Batı Karadeniz’de, Romanya ve Bulgaristan’ın yıllardır petrol ve doğal gaz çıkardığı Tuna Bloğu’nda sondaj çalışmalarını başlatacağı bildirilmişti. Sondaj, Türkiye ile Romanya ve Bulgaristan deniz yetki alanlarının birleştiği hatta yakın bir noktada yapılacağı söylenmişti.
Tuna Bloğu’nda Romanya yıllardır doğal gaz ve petrol çıkarıyor. Romanya’nın neredeyse doğal gaz gelirlerinin tamamını karşılayan Tuna Bloğu’nda Bulgaristan da faaliyetlerini arttırdı.
Türkiye Petrolleri’nin (TP) sondaj sahası olan bölgede sondaj için mevki belirleme çalışmaları 2018’de başlatıldı Türkiye ise çok az bir bölümü Türk deniz sularında bulunan Tuna Bloğu’nda geçtiğimiz yıllarda kaynak tespiti yapılmıştı.
Romanya’daki Neptün sahasında ise 40 milyar metreküpden fazla gaz bulundu. Karadeniz’deki en büyük keşif olan Neptün OMV, Rumen petrol şirketi ve Exxon Mobil tarafından geliştiriliyor.
Ukrayna açıklarında Shell, Exxon Mobil ve Petrom şirketletinin yaptığı aramalardan şu ana kadar olumlu sonuçlar çıkmadı. Yine Ukrayna açıklarındaki Prekarçinki bölgesinde de Amerikalı Vanco şirketi arama çalışmalarını sürdürüyor. Rus karasularındaki Tuapse sahasında ise Rosneft ile Exxon Mobil çalışmalarını sürdürüyor.
Exxon-Mobil, Petrobas ve TPAO Üçlüsünün Çalışmaları
2006 yılında Sinop açıklarında Amerikalı Exxon-Mobil, Brezilyalı Petrobras ve TPAO üçlüsünün başlattığı çalışmalar büyük bir heyecanla başladı ancak olumlu bir netice elde edilemedi. Bu durum Türkiye’yi de yatırımcıları da yıldırmadı. Bir sonraki yıl Akçakoca açıklarında başlayan arama faaliyetlerinden beklenen haber geldi. TPAO, OMV, Kanadalı Foinavon ve Norveçli Tiway firmasının açtığı kuyudan şimdi günde 2 milyon metreküp (Yılda 730 milyon metreküp) doğalgaz üretiliyor.
2008’de TPAO ile Exxon-Mobil’in Kastamonu ve Samsun açıklarında yürüttüğü çalışmalardan da beklenen netice elde edilemedi. Ancak bu durum moralleri bozmadı. Bilakis bakanlık bürokratları ile şirketleri kamçıladı. Chevron ile Zonguldak açıklarında yürütülen arama çalışmalarında olumlu sonuçlar elde edildi. Ancak ortaklar arasında yaşanan anlaşmazlık yüzünden Amerikalılar hisselerini satma kararı aldı.
TPAO’nun müstakil yürüttüğü Istranca çalışmaları 2011’de başladı. Bu bölgede Istranca-1 kuyusunun ardından 3 yeni kuyu daha açılması için çalışmalar sürüyor. Enerji Bakanlığı’nın Şubat 2013’te Shell ile imzaladığı yeni anlaşma Karadeniz’deki beklentileri yeniden yükseltti.
“Sürmene-1 de sönen petrol ümitleri yeniden alevlendi.” (2018)
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş, Mart 2017’de Milliyet Gazetesine verdiği demeçte Karadeniz’deki petrol ve gaz yataklarının öneminden bahsetmişti.
Prof. Dr. Osman Bektaş;
“2011 yılında 5 bin 645 metre ile Karadeniz’in en derin kuyusu Sürmene-1 de sönen petrol ümitleri yeniden alevlendi. Türkiye’nin 2011 verilerine göre yıllık petrol ithalatı 21 milyar dolar iken Karadeniz’de bu güne dek petrol aramaları için harcanan paranın 4-5 milyar civarında olması petrol arama faaliyetlerini etkiyen en önemli faktördür.
Bugüne dek petrol aramaları çalışmaları sonucunda doyurucu sonuçlar alınamamasına karşın Karadeniz’in Hazar petrol sahasının batıya doğru bir devamı olması, 2012 yılında Romanya açıklarında Domino-1 kuyusunda bu güne dek bilinen ekonomik en büyük gaz rezervinin bulunması, Karadeniz tabanında donmuş metan gazı olarak bilinen gaz hidratların çok yaygın olması, Gürcistan ve Hopa kıyılarında petrol sızıntılarının varlığı, Karadeniz’in büyüklüğü ve bugüne kadar dek yapılan sismik ve sondaj çalışmalarının nitelik ve nicelik yönünden yetersiz olduğu dikkate alındığında petrol arama faaliyetlerine yeniden başlanmasının doğru bir karar olduğu söylenebilir.
Uzmanlarca Karadeniz’de aramaların yetersiz olduğu vurgulanmıştır. Örneğin Karadeniz’de bu güne dek 100 civarında kuyu açılmasına karşın Kuzey Denizi’nde açılan petrol kuyusu 7 bin civarındadır. İşin en ilginç yönü Kuzey Denizi’nde yapılan ilk 75 kuyu kuru çıkmıştır.
Karadeniz, Hazar Petrol sahasının devamı olsa da Hazar Bölgesi’nde petrollü seviyeler jeolojik faktörlerden dolayı yüzeyde ve sığ iken Karadeniz’de oldukça derindedir. Bu nedenle Hazar bölgesinde petrol aramaları Karadeniz Bölgesi’ne göre daha kolay ve daha ucuz olmaktadır. Gelişen sondaj teknolojisi yanında petrole olan talep artışı Karadeniz’de petrol aramalarını 5 bin metreden daha derin hedeflere yönelilmesi gerektiğini göstermektedir.”
açıklamasında bulunmuştu.
“Karadeniz çok heyecan verici, çok büyük rezerv beklentileri var” (2018)
Karadeniz’de yapılan çalışmaların yaklaşık 2,5 yıldır devam ettiğini ve Ağustos 2004’te Akçakoca açıklarında doğal gaz yatağı bulunduğunu aktaran Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Osman Saim Dinç, ”O gazı üretime almak için normal petrolcülük standardı 4-5 yıldır, yani o çaptaki bir proje ancak 4-5 yılda devreye alınabilir. TPAO olarak bu proje üzerinde yoğun olarak çalıştık, çok ciddi paralel prosesler yapmaya çalıştık.” diye konuşmuştu.
Geçen 2 yıl içinde üretime yönelik sondaj kuyularının kazıldığını, BOTAŞ hattına bağlanacak karadaki boru hatlarının yapıldığını söyleyen Dinç, şöyle devam etti:
”Sahile yapılacak yüzey tesislerinin dizaynı ve inşası sipariş edildi, yapıldı. Yüzey tesisleri 1 ay içinde bitiyor. Denizde o gazı sağacak üretim platformlarının dizaynları, inşaatları yapıldı, ikisinin montajı tamamlandı. Üçüncü platform da Aralık ayında yerine oturuyor. Bugünlerde deniz tabanına boru hattı çekiliyor ve 1-2 haftaya kadar bitmek üzere. Aralık ayı gibi Akçakoca’daki gazımızı, Türkiye’nin Karadeniz’deki ilk gazını yurt içi şebekeye bağlıyor, ülkenin hizmetine sunuyor olacağız. Aralık ayında sonra da sondajlarımız Akçakoca’dan Alaplı, Ereğli, Zonguldak, Cide, İnebolu’ya doğru sahile paralel olarak devam edecek.”
2018’de Sinop açıklarında yapılacak çalışmalar konusunda ihale açıldığını, en iyi teklifi veren Brezilya’nın milli petrol şirketi ”Petrobras” ile ortaklık anlaşması yapıldığını hatırlatan Dinç, ”Petrobras da, önümüzdeki 4 yıl boyunca çok ciddi miktarda Sinop açıklarında petrol aramak için para harcıyor, para yatırıyor olacak. Birisi Kırklareli açıklarında, diğeri Sinop açıklarında olmak üzere 2 blokta ortaklar. Bu iki yerde birlikte petrol arıyor olacağız” diye konuşmuştu.
Sürmene-1 Kuyusu (2011)
Karadeniz’de petrol arama ve sondaj projesini son olarak Sürmene 1 kuyusunda başlatan TPAO, sondaj çalışmalarını masraflarını kendi karşılamak şartıyla ABD’li Exxon Mobil’in Deep Water Champion (Derin Su Şampiyonu) gemisi ile yaptı. Ancak, 5 bin 648 metreye kadar inilen sondajda olumlu sonuca rastlanmaması üzerine proje sonlandırılarak montaj aşamasına geçildi.
Petrol ve doğalgaz arama çalışmalarını hızlandıran TPAO, Karadeniz’deki en derin kuyuda petrol bulamadı.
Olumsuz sonuca rağmen Karadeniz’deki çalışmalara devam edecek olan TPAO, bölgedeki ilk sondaj çalışmasında Sürmene 1 kuyusunda petrol emaresi verecek önemli bulgulara ulaşmıştı. Sürmene 1 kuyusundaki sondaj çalışmaları 5 bin 648 metrede sonlandırıldı.
“Sürmene’de Petrol Var” (2014)
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) öğretim üyesi Prof. Dr. Doğan Perinçek, Karadeniz’de var olduğu söylenen petrol ve doğalgaz rezervleri hakkında bilgi verdi.
Prof. Dr. Doğan Perinçek;
“Karasularımızda 21 ayrı alanda açılan kuyulardan sadece bir bölgede gaz keşfi vardır. Karadeniz gibi büyük bir havza için tek keşif yok sayılabilir. Karadeniz’in potansiyeli en az 10- 15 keşif yapılacak ölçülerdedir. TPAO tek başına ve Exxon-Mobil, PetroBras, Toreador, BP, ARCO, Transocean ve Westates gibi büyük petrol şirketleriyle ortak kuyular açmıştır. Bazı nedenlerden dolayı bu güne kadar istenilen düzeyde petrol keşfi olmamıştır. Keşfedilmesi beklenen petrol, Karadeniz’de suyun altında bıkmadan usanmadan bizi beklemeye devam etmektedir. Tecrübelerime dayanarak inancım bana Karadeniz’de ciddi petrol ve doğalgaz rezervi olduğunu söylüyor.
Elimizdeki kuyu verisine ve sismik veriye Karadeniz’in jeolojik evrimini anladıktan sonra baktığımızda, sismik verinin içerdiği jeolojik bilgiyi anlamamız onu okumamız daha kolay olacaktır. Bu ise başarıyı beraberinde getirecektir. Karadeniz’in 21 ayrı noktasında derinliği bin 213 metre ile 5 bin 645 metre arasında değişen kuyuların jeolojik bilgisi var. Bu kuyu verisi bizim için bir hazine, işlenmeyi bekleyen elmas gibi. Elmas değerindeki kuyu verisini işlerseniz, gerçek değerini bulacak ve bizim petrol bulmamızı kolaylaştıracaktır.” diye konuşmuştu.
