Afganistan’ın jeostratejik/jeopolitik önemini, etnik yapısını, ülkedeki uyuşturucu trafiğini, ISAF bünyesinde Koalisyon unsurlarının durumunu ve 11 Eylül sonrasında bölgede yaşananlara biraz göz atalım.
Afganistan’ın Etnik Yapısı
Ülkede Peştunlar, Tacikler, Türkler (Özbekler, Türkmenler, Kazaklar, Kırgızlar), Hazaralar, Kafirler (Nuriler), Çaraymaklar, Beluciler, Hindular, Araplar ve diğer etnik gruplar bulunmaktadır.
Afganistan’da Uyuşturucu Trafiği
Afganistan’a has, yasadışı tarımı verimli kılan yapısal faktörler iki şekilde sınıflandırmaktadır. Bunlardan ilki,ülkenin küçük ölçekli banka kredi sisteminin afyon tarımıyla işlemekte olduğudur.Uluslararası uyuşturucu şebekeleriyle bağlantıları olan yerel uyuşturucu tüccarları, çiftçilerin bir sonraki yıl için tüm ihtiyaçlarını sağlayarak afyon üretimini önceden finanse etmektedir.
Bunun yanında sonraki yılın hasadını,kış mevsimi boyunca yetecek kadar önemli miktarda mal,yiyecek ve giyeceklerle önceden ödemektedirler.İkincisi ise, Afganistan’ın zorlu coğrafyasında, sulama ve aşılamanın pahalıya mal olması nedeniyle önceden finanse edilmenin gerekli kılınışıdır.
Afganistan’da üretilen uyuşturucunun diğer ülke ve bölgelere dağılımında iki ana güzergah bulunduğu belirtilmektedir.Bunlardan ilki olan Balkan güzergahı, İran ve Türkiye üzerinden geçerek Avrupa’ya ulaşmaktadır.İkincisi ise,Kuzey güzergahı olarak belirtilen eski İpek Yolundan geçmekte, Orta Asya ülkeleri ve Rusya üzerinden Avrupa’ya ulaşmaktadır.
Afganistan’ın Jeopolitik Önemi
-
Orta Asya, Pakistan, İran, Hindistan ve Çin’i içine alan toplam 2,5 milyar nüfuslu bir pazarın kilit noktasında bulunmaktadır.
-
Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru sayesinde gerek dış ticaret gerekse enerji sevkiyatı konusunda Afganistan, Güney Asya için etkin bir transit ulaşım imkânı sağlamaktadır.
-
Zengin yeraltı kaynakları; Altın, elmas, doğalgaz, petrol, uranyum ve lityum.
-
İpek yolu üzerinde olması.
11 Eylül Sonrası Afganistan
11 Eylül 2001’de ABD’de gerçekleşen terör saldırılarından sonra, ABD destek verdiği Taliban rejiminden, saldırılardan sorumlu tutuğu ve Afganistan’da bulunduklarını öne sürdüğü El-Kaide üyelerini teslim etmesini talep etti.
Ardından, bu talep yerine getirilmeyince de operasyon başlatıldı. ABD Koalisyonu, Afganistan içindeki muhalif grupların da desteğini alarak operasyonları sürdürmüş ve 17 Kasım 2001’de de Taliban rejimi sona erdi.
Afganistan’ın dört büyük etnik grubunun ve Afgan diasporasının önde gelenleri Aralık 2001’de Almanya’nın Bonn şehrinde bir araya gelerek, ülkenin yeni yönetiminin hususlarını belirlediler. İmzalanan Bonn Anlaşması sonucunda 30 kişiden oluşan bir “Afgan Geçici Yönetimi” kuruldu. Bu yönetim, Hamid Karzai başkanlığında 22 Aralık 2001’de göreve başladı.
10 Haziran 2002 tarihinde toplanan “Loya Jirga” (aşiret liderleri ve dini liderleri bir araya getiren büyük kurul) ile de “Afganistan Geçici İslam Devleti” kurulmuş ve 18 ay içinde anayasasının kabul edilmesi, 24 ay içinde de seçimlerin yapılması kararı alınmıştır.
Afganistan’da, ABD olmak üzere 38 ülkenin askerleri, güvenlik ve istihbarat birimleri mevcudiyetlerini sürdürmektedir. Aralık 2001’den bu yana başkent Kabil ve çevresinin güvenliğini ISAF (Uluslararası Güvenlik Destek Kuvveti) sağlıyor. ISAF’ın komutası 11 Ağustos 2003’ten itibaren BM’den, NATO’ya geçmiştir.
